دریچه ی قلبی که دچار آسیب دیدگی شده میتواند بر روی جریان خون قلب تاثیر داشته باشد. دو نوع مشکل اصلی در مورد دریچه قلب وجود دارد:
-تنگی دریچه قلب
در این نوع مشکل، دریچهی قلبی به دلیل رسوب کلیسم و پلاک باریک شده و قادر به باز شدن به طور کامل نمیباشد. بنابراین، خون رسانی از دریچه دچار مشکلات و محدودیت میشود.
-نارسایی دریچه قلب
به برگشت خون از دریچه به دهلیز هنگام انقباض قلب نارسایی دریچه قلب یا نشتی دریچه قلب میگویند. ممکن است هرکدام از دریچه های قلب به این مشکلات دچار شوند. ولی میزان ابتلا به آسیبهای دریچهای قلب در دریچه میترال و دریچه آئورت، بیشتر است.
بیماری دریچهای قلب چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک متخصص قلب میتواند با پرسش در مورد علائم و انجام معاینات و سایر آزمایش‌ها، ابتلا به بیماری دریچهای قلب را تشخیص دهد.
در ابتدا با دریچه های قلب بیشتر آشنا شویم. یک قلب طبیعی دارای چهار حفره و چهار دریچه میباشد، به حفرههای بالایی که کوچکترهستند دهلیز و به حفرههای پایینی که بزرگترند بطن میگویند.
حفرههای قلب شامل:
- دهلیز راست
- دهلیز چپ
- بطن راست
- بطن چپ
دریچههای قلب نیز موارد زیر هستند:
- دریچه میترال، که به آن دریچه دو لَتی نیز میگویند، این دریچه اجازه میدهد تا خون از دهلیز چپ به بطن چپ وارد شود.
- دریچه سه لَتی، بین دهلیز راست و بطن راست قرار دارد تا خون از دهلیز راست به بطن راست وارد شود.
- دریچه آئورت، که در ابتدای سرخرگ آئورت قرار دارد اجازه میدهد که خون از بطن چپ به آئورت وارد شود.
- دریچه ریوی، نیز در ابتدای ورید ریوی قرار دارد و اجازه می‌دهدکه خون از بطن راست به شریان ریوی وارد شود.
در واقع تمامی دریچه های قلب به جز دریچه میترال، سه لَت یا فِلَپ (flap) دارند و تنها دریچه میترال دو لَت دارد. وظیفه دریچهها این است که مانع از برگشت خون شده و باعث میشوند که جریان خون یک طرفه باشد.
هنگامی که خون داخل بطن ها پر میشود، دریچه ها بسته می شوند. زمانی که بطن ها منقبض می شوند، بسته شدن دریچهها مانع از برگشت خون از بطن به دهلیز میشود.
در زمان انقباض بطن ها، دریچههای ریوی و آئورت باز شده و خون از داخل بطن ها به سمت بیرون قلب و در شریانهای مخصوص خود پمپاژ می شوند. در مشکل دریچه قلبی ممکن است دریچه قلب به‌طور کامل بسته نشده و خون به عقب برگردد. این حالت رگورژیتاسیون (برگشت خون) نامیده میشود. زمانی که این حالت اتفاق میافتد، خون به آن دهلیز یا بطنی که خارج شده، برگشته و بنابراین قلب نمی‌تواند خون کافی را به داخل شریانها پمپاژ کند.
در معاینه‌ی قلبی پزشک به صداها و ریتم ضربانات قلب شما گوش خواهد داد. صدایی که در اثر باز و بسته شدن دریچههای قلب بیمار تولید میشود، با صدای باز و بسته شدن دریچههای نرمال تفاوت‌هایی دارد. سوفل یا مور مور به صدای تلاطم ناشی از عبور خون از دریچهی تنگ یا دچار نشتی گفته میشود. همچنین با کمک معاینه‌ی قلب میتوان متوجه شد که آیا قلب بزرگ‌تر شده است یا نه. علاوه بر معاینه‌ی قلب پزشک به صداهای ریه نیز گوش میدهد زیرا در مراحل پیشرفته‌ی بیماری اگر قلب قادر به پمپاژ کارآمد خون نباشد، مایعات اضافی در اطراف قلب جمع خواهد شد.
با انجام معاینه‌ی بدنی، پزشک سرنخ‌هایی از کارآمدی گردش خون و عملکرد سایر ارگان‌ها بدست می‌آورد. پس از انجام همه‌‌ی این معاینات، در صورت نیاز پزشک چند آزمایش نیز درخواست خواهد کرد. آزمایش‌های درخواستی شامل موارد زیر هستند:
اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی از راه مری (ترانس ازوفاژیال)
کاتتریزاسیون قلب
با انجام برخی یا تمام این آزمایشات، پزشک میتواند میزان پیشرفت بیماری دریچهای را پیگیری کند و در صورت لزوم برنامه‌ی درمانی را تغیر دهد.
علت خراب شدن دریچه های قلب چیست؟
عوامل مختلفی را برای بیماری دریچهای قلب میتوان برشمرد که میتوان به بیماری مادرزادی اختلالات دریچه قلبی، انواع عفونت‌های ویروسی و باکتریایی، ضعیف شدن دریچه بدلیل افزایش سن و سایر بیماری‌های قلبی اشاره کرد:
روماتیسم قلبی
شایع‌ترین علت بیماری دریچهای قلب در جهان ابتلا به روماتیسم قلبی است. این بیماری ممکن است به دلیل عدم درمان به موقع و مناسب گلودردهای استرپتوکوکی رخ دهد. استرپتوکوک نوعی باکتری است که با مصرف آنتی‌بیوتیک درمان میشود. این عفونت موجب ایجاد اِسکار در دریچه قلب میشود.
اندوکاردیت
یعنی اینکه پوشش داخلی قلب دچار عفونت شود، که این اتفاق اغلب به دلیل عفونت شدید خون رخ میدهد. عفونت بر روی دریچههای قلب نشسته و به لت‌ها آسیب میرساند. از عواملی که میتواند موجب ابتلا به اندوکاردیت و درنتیجه بیماری دریچهای قلب شود، تزریق وریدی داروها یا مواد مخدر میباشد.
بیماری مادرزادی دریچه قلب
از شایع‌ترین نوع این اختلال میتوان دریچه آئورت دو لَتی را نام برد.
آترواسکلروز آئورت به قلب
آترواسکلروز به معنی تجمع پلاک در داخل رگ میباشد. جنس این پلاکها از چربی، کلسیم و کلسترول است. زمانی که قلب در قسمت اتصالی سرخرگ آئورت به قلب دچار این عارضه شود، دریچه آئورت دچار بیماری دریچهای قلب و در نتیجه برگشت خون از آئورت به قلب خواهد شد.
نارسایی قلبی
زمانی که قلب نتواند به اندامها خون و اکسیژن کافی برساند نارسایی قلبی اتفاق میافتد.
فشارخون و بالا و بیماری عروق کرونر
فشار خون بالا باعث میشود که نیروی بیشتری به دیواره رگها وارد شود. به مرور زمان، این فشار اضافی به عروق آسیب رسانده و رگها را در برابر تجمع پلاکها آسیب پذیرتر میکند. رگی که بر اثر رسوب پلاک باریک شده، جریان ورود خون به قلب را محدود ویا حتی مسدود می کند، در نتیجه قلب دچار کمبود اکسیژن می شود که به این عارضه بیماری عروق کرونر میگویند. دیواره ی رگی که دچار تصلب و سخترگی شده نیز میتواند باعث ایجاد لختههای خونی کوچک شود که میتواند منجر به سکته یا حمله قلبی شود.
حمله قلبی
به عضلاتی که باز و بسته شدن دریچه های قلب را کنترل میکنند میتواند آسیب برساند.
افزایش سن
پیری و افزایش سن میتواند باعث ضعیف شدن رگها و دریچه های قلبی، رسوب کلسیم در دریچههای قلب و در نتیجه موجب سفت و ضخیم شدن وکاهش کارایی دریچه ها شود.
علائم بیماری دریچه قلب
بیماری دریچهای قلب میتواند خیلی سریع و یا به مرور زمان ایجاد شود. در بیماری دریچهای که با گذر زمان طولانی مدت رخ میدهد، ممکن است فرد تا زمانی که بیماری کاملاً پیشرفت نکرده، هیچ علامتی را احساس نکند. ولی درصورتی‌که بیماری به صورت ناگهانی رخ دهد، امکان دارد که علائم زیر بروز نماید:
- تنگی نفس
- درد در قفسه سینه
- احساس ضعف و خستگی
- سرگیجه
- غش
- تب
- افزایش وزن ناگهانی
- ضربان نامنظم قلب (آریتمی)
- صداهای غیرطبیعی قلب هنگام معاینات پزشکی
- تورم در مچ پا و یا کل پا
درمان بیماری های دریچه ای قلب
-دارو درمانی
درمان بیماری‌های دریچهای قلب به نوع بیماری (دریچهی درگیر و علت بیماری) و شدت آن بستگی دارد. هدف از درمان بیماری دریچهای قلب محافظت از دریچه در برابر آسیب بیشتر، کاهش علائم بیماری و تعمیر یا تعویض دریچه میباشد.
پزشک برای درمان علائم بیماری و کاهش احتمال آسیب بیشتر دریچه، داروهایی را برای شما تجویز خواهد کرد.
البته پزشک مصرف برخی از این داروها را پس از انجام جراحی دریچه قلب قطع خواهد کرد اما شاید لازم باشد سایر داروها را در تمام زندگی خود مصرف کنید. برخی از داروهای رایج قلبی که برای افراد مبتلا به بیماری دریچهای تجویز میشوند، شامل موارد زیر هستند:
هنگام استفاده از این داروها حتماً دستورات پزشک معالج خود را به دقت دنبال کنید. نام داروهای خود را یاد بگیرید، اینکه هر یک از این داروها چه کاربردی دارند و بایستی چند بار در روز مصرف شوند را به یاد داشته باشد.
بهتر است لیستی از داروهای خود تهیه کنید و آن را به پزشک معالج خود (متخصص قلب یا سایر پزشکانی که جهت درمان مشکلات غیر قلبی به آن‌ها مراجعه می‌کنید) نشان دهید.
از زمان راه اندازی ویزیت مجازی و از راه دور در دنیای پزشکی زمان زیادی نمی‌گذرد. با این وجود در سالیان اخیر شکل جدی‌تری به خود گرفته است. اگر شما نیز مایل به کسب اطلاعات بیشتر در زمینه پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مختلف قلبی هستید، مقاله چه افرادی می‌توانند از ویزیت مجازی استفاده کنند؟ از وب سایت دکتر عبدالوهاب برادران را مطالعه فرمایید.
-جراحی و سایر اقدامات درمانی
آزمایش‌های تشخیصی به شناسایی محل، نوع و شدت بیماری دریچهای قلب کمک میکند. نتایج این آزمایشات، ساختار قلب و سن و سبک زندگی شما، هر یک در تعیین بهترین روش درمانی نقش دارند.
گزینه‌های جراحی درمان بیماری دریچهای قلب شامل ترمیم یا تعویض دریچه قلبی میباشد. برای جراحی قلب دو گزینه‌ی جراحی سنتی (جراحی باز) و جراحی کم تهاجمی (جراحی بسته) در دسترس است. با کمک این روش‌های جراحی میتوان دریچهی بیمار را ترمیم یا جایگزین کرد.
-جراحی سنتی دریچهی قلبی
جراح برای دسترسی به قلب، جناغ (که به آن استخوان سینه یا استرنوم نیز گفته میشود) را از وسط برش داده و پس از دسترسی به قلب، در صورت نیاز دریچههای قلب را ترمیم یا جایگزین خواهد کرد.
-جراحی قلب کم‌تهاجمی
این نوع جراحی از طریق برش‌های کوچک‌تر انجام میشود. در این نوع جراحی موارد زیر کاهش می‌یابد:
- از دست دادن خون
- میزان آسیب وارد شده به بیمار (تروما)
- مدت زمان بستری در بیمارستان
جراح با بررسی نتایج آزمایشات، این مورد که آیا کاندید انجام این جراحی هستید یا نه را مشخص میکند. جراح و متخصص قلب برای دیدن نحوه کارکرد دریچه، قبل و بعد از انجام جراحی اکوکاردیوگرافی از راه مری انجام می‌دهند.
این دستگاه با ارسال امواج صوتی، یک نمای واقعی از قلب و رگ‌های خونی شما به پزشک ارائه میدهد.
-جراحی ترمیم دریچهی قلب
نوعی از بیماری‌های دریچهای قلب که بسیار شایع است، مربوط به زمانی است که دهانهی دریچه سفت و باریک شده باشد. در این زمان دریچه در هنگام عبور خون، قادر به باز شدن کامل نخواهد بود که به این حالت تنگی دریچه میگویند.
بیماری دریچهای قلب موجب میشود که قلب برای پمپاژ خون به سراسر بدن نتواند به‌طور مؤثر عمل نماید بنابراین برای جبران، نیاز است که قلب سخت‌تر و بیشتر کار کند تا بتواند خون بیشتری پمپاژ کند. این موضوع میتواند موجب نارساییهای قلبی یا ایست قلبی و مرگ شود.
با اینکه اغلب دریچه میترال ترمیم میشود اما ممکن است دریچههای آئورت، ریوی و سه لتی نیز مورد ترمیم قرار گیرند. در صورت قابل ترمیم بودن دریچه، احتمالاً ترمیم با یکی از روش‌های زیر انجام خواهد شد:
-کومیشوروتومی
جراح رسوبات کلسیم و سایر بافت‌های اسکار را از روی لت‌های دریچه (که گاهاً فلپ نیز نامیده میشود) برمی‌دارد. این کار معمولاً برای بیمارانی انجام میشود که دریچههای آن‌ها بشدت تنگ شده است و برش دریچه با بالون قابل انجام نیست.
-دکلسیفیکاسیون
در این روش رسوبات کلسیم موجود بر روی دریچه برداشته میشود. این کار به افزایش انعطاف لت‌های دریچه کمک میکند و موجب میشود تا لبه‌های آن راحت‌تر باز و بسته شوند.
-تغییر شکل دادن لت‌های دریچه
در صورت افتادگی یکی از لت‌های دریچه، میتوان بخشی از آن را بریده و قسمت‌های باقی مانده را به یکدیگر دوخت. با این کار لبه‌های دریچه بهتر با یکدیگر چفت میشوند و عملکرد دریچه بهتر میشود. این جراحی رزکسیون (براشتن) چهار گوش نیز نامیده میشود.
-انتقال وتر (Chordal transfer)
در صورت افتادگی (پرولاپس) لت قدامی (جلویی) دریچهی میترال، تاندون‌های اتصال دهنده‌ی قسمت خلفی (پشتی) دریچه – که وتر نامیده میشوند- به قسمت قدامی انتقال داده میشوند. سپس دریچههای عقبی را با استفاده از روش تغییر شکل لت‌ها ترمیم میکنند.
-سفت کردن یا تقویت حلقه‌ی اطراف دریچه (آنولوس)
به حلقه‌ی بافتی که از دریچه پشتیبانی میکند، آنولوس دریچه میگویند. اگر این حلقه بیش از حد پهن شود، پزشک با دوختن یک ساختار حلقه‌ای در اطراف آنولوس، شکل آن را ترمیم کرده و آن را تنگ تر میکند. ساختار حلقه‌ای دوخته شده میتواند از جنس بافت زنده یا مواد مصنوعی باشد.
-قرار دادن بافت برای از بین بردن سوراخ‌های دریچه
ممکن است جراح از وصله‌های بافتی جهت ترمیم لت‌های پاره شده یا سوراخ استفاده کند.
ترمیم دریچههای قلبی چه مزایایی برای بیمار دارد؟
از مزایای جراحی ترمیم دریچههای قلبی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
بیمار نیاز کمتری به استفاده‌ی مادام العمر از داروهای رقیق کننده خون خواهد داشت.
عضله‌ی قلب برای مدت زمان طولانی‌تری قوی خواهد ماند.
-جراحی تعویض دریچه قلب
معمولاً جراحی تعویض دریچه برای افراد مبتلا به بیماری دریچهی آئورت یا ریوی انجام میشود. البته در موارد نادر میتوان دریچهی آئورت را ترمیم کرد اما در صورتی که دریچههای قلب قابل ترمیم نباشند، جراح گزینه‌ی تعویض دریچه را مدنظر خواهد داشت.
در طی جراحی، دریچه آسیب دیده برداشته شده و دریچه جدید به بافت حمایت کننده‌ی دریچهی اصلی متصل میشود. انواع دریچههای جایگزین شامل موارد زیر هستند:
-جراحی تعویض دریچه قلب مکانیکی
تمامی قسمت‌های دریچههای مکانیکی از قطعات مصنوعی ساخته میشود در نتیجه بدن آن را می‌پذیرد یا به اصطلاح پس نمی‌زند. معمولاً از دریچههای مکانیکی دو لتی استفاده میشود.
این نوع دریچه از دو لت کربنی ساخته شده است که در داخل یک حلقه از جنس پارچه پلی استر قرار می‌گیرد. ماندگاری طولانی مدت در حد چندین سال یکی از مزایای اصلی استفاده از این نوع دریچه است.
البته استفاده از این دریچهها معایبی نیز دارند. برای مثال بایستی بیمار جهت جلوگیری از تشکیل لخته بر روی دریچه در تمام طول زندگی خود، از داروهای رقیق کننده‌ی خون استفاده کند.
تشکیل این لخته‌ها موجب افزایش احتمال سکته مغزی میشود. همچنین ممکن است برخی از بیماران صدای تیک تیک دریچه را (که به هنگام باز و بسته شده لبه‌های دریچه ایجاد میشود) بشنوند.
در صورتی که جز مبتلایان به بیماری قلبی هستید و تمایل دارید که در ماه مبارک رمضان روزه بگیرید، می‌بایست بدانید که شما جز بیماران قلبی مجاز به روزه گرفتن می‌باشید یا خیر؟ اگر شما نیز مایل به کسب اطلاعات بیشتر در زمینه پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مختلف قلبی هستید، مقاله روزه داری و بیماری‌های قلبی از وب سایت دکتر عبدالوهاب برادران را مطالعه فرمایید.
-جراحی تعویض دریچه قلب بیولوژیک
دریچههای بیولوژیک (دریچههای بافتی یا بیو پروتز) از بافت انسان یا حیوان (خوک یا گاو) ساخته میشوند. این دریچهها ممکن است دارای برخی قطعات مصنوعی نیز باشند که از دریچه پشتیبانی کرده و به اتصال آن کمک میکند.
اگر فرد به مشکل دیگری مانند فیبریلاسیون دهلیزی مبتلا نباشد، با استفاده از این دریچهها دیگر نیازی به استفاده‌ی مادام العمر از رقیق کننده‌های خون وجود ندارد. برخی از این دریچهها می‌توانند تا ۱۷ سال نیز دوام داشته باشند.
-هموگرافت
آلوگرافت نیز نامیده میشود. این نوع دریچه از قلب‌های اهدایی افرادی که دچار مرگ مغزی شده‌اند تهیه میشود. پس از مرگ فرد اهدا کننده، دریچهها در شرایط استریل حفظ و منجمد میشوند و میتوان آن‌ها را با دریچههای فرد بیمار جایگزین کرد.
آیا به غیر از جراحی گزینه‌های دیگری برای درمان بیماری دریچهای قلب وجود دارد؟
میتوان بیماری دریچههای قلب را با روش‌های دیگر مانند جراحی بالون از راه پوست نیز ترمیم کرد. با کمک این روش میتوان دهانه باریک شده‌ی دریچه (استنوتیک) را پهن‌تر کرد. این روش گاهاً والوپلاستی نیز نامیده میشود و پزشکان انجام آن را به افراد زیر توصیه میکنند:
افراد مبتلا به تنگی علامت دار دریچه میترال (استنوز دریچه میترال)
تنگ شدن غیر قابل جراحی دریچهی آئورت (استنوز دریچه آئورت)
تنگ شدن دریچهی ریوی (استنوز دریچه ریوی)
تعویض ترانس کاتتر دریچه آئورت (TAVR) یکی دیگر از گزینه‌های جراحی است که اخیراً استفاده از آن مطرح شده است.
میتر اکلیپ دریچه یک روش کم‌تر تهاجمی است که در آن از یک گیره برای کمک به بسته شدن کامل دریچه میترال استفاده میشود. این کار موجب بازیابی جریان خون طبیعی قلب میشود.
زندگی فرد مبتلا به بیماری دریچهای چگونه خواهد بود؟
در صورت ابتلا به بیماری دریچهای قلب حتی اگر ترمیم یا تعویض دریچه نیز انجام داده باشید، حفاظت از قلب در برابر مشکلات قلبی احتمالی اهمیت بسیار زیادی دارد. در ادامه مطلب چند نکته جهت حفظ سلامتی قلب ذکر شده است:
- از نوع و شدت بیماری دریچهی قلب خود آگاهی داشته باشید.
- به پزشک و دندانپزشک خود در مورد ابتلا به بیماری دریچهای اطلاع دهید.
- در صورت مشاهده‌ی علائم عفونت با پزشک تماس بگیرید.
- از دندان‌ها و لثه‌های خود به خوبی مراقبت کنید.
- قبل از انجام هر اقدامی که منجر به خونریزی خواهد شد، آنتی بیوتیک مصرف کنید.
- داروهای خود را مصرف کنید، زیرا این داروها در کنترل علائم و کمک به قلب جهت پمپاژ موثرتر خون کاربرد دارد.
- دستورالعمل‌های پزشک در مورد نحوه و زمان مصرف داروها را رعایت کنید.
حتی در صورتی که علائمی از بیماری ندارید نیز به طور مرتب به پزشک مراجعه کنید. بایستی در صورت لزوم و صلاحدید پزشک جهت پیگیری دقیق، یک بار در سال یا بیشتر با پزشک ملاقات کنید.
خوشبختانه بیماری قلبی معمولاً قابل پیشگیری میباشد. پیروی از راه و روش زندگی سالم، خیلی پیچیده نیست و نیاز به سخت‌گیری ندارد فقط کافی است که عادات صحیحی مانند تغذیه سالم و ورزش را وارد زندگی خود نمایید و از زندگی با کیفیت و سالم‌تر در آینده لذت ببرید.
